Cel ogólny
- Zapoznanie dzieci z tradycjami i obyczajami świąt Bożego Narodzenia.
Cele operacyjne - dziecko::
- wykonuje polecenia nauczyciela,
- zna świąteczne tradycje polskie,
- odpowiada na pytania nauczyciela
- reaguje na zmianę akompaniamentu,
- wie jak obywają się przygotowania świąteczne,
- samodzielnie się wypowiada,
- opowiada o tradycjach w swoim domu,
- współpracuje z grupą,
- wykonuje pracę plastyczną.
Środki dydaktyczne:
wiersz „Rączki do góry" - autor nieznany; wiersz Tadeusza Kubiaka „Wesoła choinka"; ilustracje do wierszy; tekst z tradycjami i obyczajami świątecznymi; świąteczne ozdoby: pierniki, orzech, pawie oka; płyta z muzyką do zabaw; tekturowe szablony choinek, bibuła, papier kolorowy, kredki, klej, nożyczki.
Przebieg:
- Powitanie „Iskierka przyjaźni".
- Dzieci ustawiaj ą się w kółku trzymając się za ręce. Nauczyciel wypowiada słowa: - Iskierkę przyjaźni puszczam w krąg niech powróci do mych rąk. W tym samym momencie ściska rękę osoby stojącej obok, która robi to samo.
- Wierszyk - zabawa rozciągająca „Rączki do góry".
- Nauczyciel recytuje wierszyk, a dzieci ustawione w rozsypce wykonują „polecenia -ćwiczenia" zawarte w wierszyku:
Rączki do góry, nóżki prościutkie,
Ttak ładnie ćwiczą dzieci malutkie.
Teraz na ramię w dół opuszczamy
I kilka razy tak powtarzamy:
raz, dwa, raz, dwa.
Teraz się każdy robi malutki
to proszę państwa są krasnoludki.
Potem wznosimy się rączki do góry,
Tak jak po niebie fruwają chmury.
Wreszcie aż do sufitu, piłeczki skaczą
Takie piłeczki chyba coś znaczą.
Ani okrągłe, ani gumowe,
Skaczą cichutko, niby plażowe
Teraz na jednej nodze staniemy,
Bo jak bociany chodzić umiemy
Następnie drugą nogę wznosimy
I kilka razy tak powtórzymy.
- Nauczyciel recytuje wierszyk, a dzieci ustawione w rozsypce wykonują „polecenia -ćwiczenia" zawarte w wierszyku:
- Wierszyk „Wesoła choinka".
- Nauczyciel mówi wiersz:
Na gałązce choinkowej
Wiszą dwa jabłuszka.
Przy jabłuszku pierwszym -pajac,
Przy drugim - kaczuszka.
Pajac biały jest jak piekarz,
Mąkę ma na brodzie.
A kaczuszka - złota, jakby
kąpała się w miodzie
- Popatrz, mamo - woła Krysia -jak ten pajac skacze!
- A czy słyszysz - mówi mama -jak kaczuszka kwacze?
Pajac tańczy, kaczka kwacze
posłuchajcie sami.
I zajączek tuż, tuż obok
rusza wąsikami!
- Nauczyciel mówi wiersz:
- Rozmowa na temat wierszyka
- O czym jest wierszyk?
- Jakie postacie w nim występują?
- Jak wyglądają?
- Co robią pajac i kaczuszka?
- Gdzie znajdują się te postacie?
- Jakie ozdoby choinkowe wieszacie na swoich choinkach?
- Zabawa „Choinki".
- Dzieci poruszają się po sali zgodnie z granym akompaniamentem. Kiedy usłyszą wysokie dźwięki, stają na palcach i udają, że wieszają na choince bombki. Na dźwięki grane w niskim rejestrze pochylaj ą się i udają, że szukaj ą pod choinką prezentów.
- Rozmowa na temat przygotowań świątecznych
- Nauczyciel opowiada o tradycjach i obyczajach świątecznych.
- Tradycja dzielenia się opłatkiem. Dzielenie się opłatkiem to dla nas jedna z najważniejszych tradycji świąt Bożego Narodzenia. Zwyczaj ten wprowadzili pierwsi chrześcijanie, kiedy ktoś zachorował i nie mógł przyjść na mszę, wtedy przynosili tej osobie chleb poświęcony przez księdza. Opłatek jest to rodzaj ciasta przaśnego (taki, który nie uległ fermentacji i nie jest kwaśny), piecze się go z mąki pszennej i wody w specjalnie przygotowanych do tego żelaznych foremkach. Robieniem opłatków zajmowały się osoby, które pracowały w kościele, tj. wikariusze lub organiści. W okresie adwentu rozwoził je organista, dając je wszystkim mieszkańcom. W zamian mieszkańcy dawali mu jajka, kiełbasę, chleb, lub pieniądze. W dawnych czasach wypiekano kolorowe opłatki, którymi gospodarz dzielił się ze swoimi zwierzętami w noc wigilijną. Miało to zapewnić zwierzętom „dobre wychowanie" i chronić je przed chorobami lub złym urokiem. W XIX wieki pojawiły się w Polsce ozdoby wykonane z opłatka, które zawieszano pod sufitem, nad wigilijnym stole. Miały one ochronić ludzi i ich domy przed złem i zapewnić szczęście i dobrobyt w przyszłym roku.
- Śpiewanie kolęd. Kolęda jest to pieśń religijna, w której śpiewa się o narodzeniu Pana Chrystusa i jest śpiewana w okresie świąt Bożego Narodzenia. W dawnych czasach kolęda była pieśnią ludową, która dotyczyła świętowania Nowego Roku i składania życzeń pomyślności w całym gospodarstwie i w domu, za co dawało się podarunki. Później zamiast tych pieśni śpiewano inne o Bożym Narodzeniu, które przywędrowały do nas z Włoch razem ze zwyczajem robienia szopek betlejemskich. Najstarsza polska kolęda pochodzi z XV wieku. Najwięcej kolęd napisano w XVIII wieku, wśród nich są kolędy tj.: Przybieżeli do Betlejem, Cicha stajenka licha, Bóg się rodzi. Dziś tradycją jest śpiewanie kolęd przy choince, po uroczystości kolacji wigilijnej.
- Strojenie (ubieranie) choinki. Choinka jest najczęściej spotykaną ozdobą świąt Bożego Narodzenia. Przywędrowała do Polski w XIX wieku, chociaż w Niemczech zwyczaj ten znano już w XV wieku. Ale i tak u nas choinkę mieli ludzie mieszkający w miastach, bo na wsi swoje chaty ozdabiano podłaźnikami (czyli bożymi drzewkami, jutkami, sadem). Wieszano je pod sufitem , nad stołem wigilijnym, nad drzwiami, czy nad oknami. Podłaźnik był zrobiony z gałęzi świerku, sosny lub jodły, przystrajano się go orzechami, jabłkami, kolorowymi wstążeczkami. Miał przynieść ludziom dobrobyt, szczęście, urodzaj na polu, zdrowie i chronić przed złem i urokami. Choinkę przyozdabiano najpierw elementami wykonanymi z wydmuszek, piórek, słomy i kolorowego papieru, jabłkami, orzechami, piernikami, cukierkami,. Zawieszano na niej kolorowe łańcuchy, „anielskie włosy", gałązki obkładano kępkami waty. Choinkę w dzień Wigilii przystrajały dzieci, ale czubek - zgodnie z tradycją- w postaci gwiazdy lub aniołka zakładał najstarszy mężczyzna w domu. Współczesne ozdoby choinkowe to przede wszystkim kolorowe bombki o różnych kształtach, błyszczące się łańcuchy i elektryczne lampki. Zwyczaj układania prezentów pod choinkę dawniej znany był w bogatych szlacheckich domach, jednak teraz jest on spotykany prawie w każdym domu.
- Wigilijna wieczerza. Wigilia Bożego Narodzenia była wielką uroczystością, dlatego bardzo zwracano uwagę na przystrojenie pokoju, w którym się ona odbywała. Pod biały obrus zawsze kładziono cieniutką warstwę sianka i kolorowe opłatki dla zwierząt. Sianko pod obrusem i słoma na podłodze miały przypominać stajenkę, w której urodził się Pan Jezus, ale nie tylko. Pod koniec kolacji po sianku biegały dzieci, co miało zapewnić im zdrowie, a osoby, które nie wyszły jeszcze za mąż wyciągały spod obrusa źdźbła siana i wróżyli sobie przyszłość, kiedy pójdą do ślubu. Jeśli ktoś wyciągnął źdźbło zielone, wierzono, że niedługo znajdzie narzeczonego, jeśli było trochę uschnięte — ta osoba musiała jeszcze trochę poczekać, a jeśli było całe ususzone to ta osoba nigdy nie wyjdzie za mąż. Innym przesądem było to, że gospodarze, w czterech kątach pokoju stawiali cztery snopy zboża i wyciągali z nich słomę, którą obwiązywali drzewa w sadzie, żeby miały dużo owoców na wiosnę. Wigilię rozpoczynano dopiero, kiedy na niebie pokazała się pierwsza gwiazdka. Działo się tak na pamiątkę Gwiazdy Betlejemskiej, która doprowadziła pasterzy do Betlejem, do stajenki. Przy wigilijnym stole powinno zostać jedno wolne miejsce, ponieważ uważano, że jest ono przeznaczone dla przybysza z zaświatów. Dziś zostawia sieje dla niespodziewanego gościa.
- Potrawy wigilijne. Od bardzo dawna wigilia w Polsce składa się z postnych dań. Duża liczba dań wróży dobrobyt w nadchodzącym roku, dlatego zawsze przygotowuje się ich dużo. Często spotyka się, że w domu robi się 12 potraw, po jednej na każdy miesiąc roku. Do przygotowania potraw kiedyś używano rzeczy zebranych na polu, z lasu, sadów, rzek i stawów, żeby uchronić rodzinę przed głodem. Na stół podawano ryby, potrawy z ziaren zbóż, maku, miodu, orzechów, grzybów, groch, fasoli, warzyw, jabłek i suszonych owoców. Kiedyś najpopularniejszymi potrawami były: zupa migdałowa, karp na szaro, groch z kapustą, kluski z makiem i miodem i tradycyjna KUTIA - przyrządzana z kaszy pszennej, z miodu i maku, oraz kompot z suszonych owoców. W niektórych miejscach w Polsce wierzono, że żeby nie zaznać głodu, należy zostawić resztki swojego jedzenia, starannie je pozbierać i zanieść zwierzętom. Wszystkim daniom wigilijnym przypisywano symboliczne znaczenie, np. opłatek symbolizował zgodę i jedność, chleb - dobrobyt i początek nowego życia, ciasta z mąki zapewniały pomyślność w nadchodzącym roku, ziarna zbóż były źródłem życia, ryba przypominała o chrzcie, zmartwychwstaniu, odradzaniu się życia, oraz nieśmiertelności, groch chronił przed chorobami, mak był symbolem płodności, jabłko miało chronić przed bólem gardła, a orzech przed bólem zębów.
- Rozmowa o tradycji Świąt Bożego Narodzenia.
- Jakie tradycje świateczne są w Polsce?
- Które z tych tradycji są u was w domu?
- Którą z tradycji najbardziej lubicie i dlaczego?
- Jak dawniej robiono opłatki?
- Z kim jeszcze gospodarz dzielił się opłatkiem?
- Kiedy śpiewa się kolędy?
- Czy znacie jakieś kolędy?
- Którą z kolęd lubicie śpiewać najbardziej?
- Czym kiedyś zastępowano choinki?
- Czym kiedyś przystrajano choinki, a czym teraz?
- Co chowa się pod choinką w Wigilię?
- Kiedy powinna zacząć się wigilia?
- O czym powinno pamiętać się przy szykowaniu stołu wigilijnego?
- Jakie potrawy powinny być na takim stole?
- Zabawa „Zaprzęgi”
- Dzieci dobierają się w pary. Jedno dziecko w parze jest „konikiem", drugie z tyłu - to „woźnica". Dzieci podają sobie ręce i przy piosence „Jingle Bells" zaprzęgi ruszają. Tempo poruszających się zaprzęgów zależy od nauczycielki. Po pewnym czasie następuje zmiana ról..
- Świąteczne zwyczaje na Wyspach Brytyjskich.
- Brytyjczycy nie obchodzą Wigilii. Świąteczny posiłek spożywa się dopiero 25 grudnia. Tradycyjny świąteczny obiad to indyk z ziemniakami i z brukselką. Deser to pudding zrobiony z kaszy i jaj z rodzynkami, migdałami i suszonymi śliwkami. W Wielkiej Brytanii dzieci do Świętego Mikołaja mówią Santa Claus. Santa Claus to staruszek z siwą brodą w długim czerwonym płaszczu. Ma duży worek, w którym znajdują się listy przypominające mu jakie są życzenia dzieci. Listy wrzucają do kominków, aby z dymem poleciały do nieba. Na koniec zawieszają ozdobne skarpety czekające na prezenty.
- Praca plastyczna - Choinka.
- Dzieci dostają szablony choinki i kartki z bloku technicznego. Ich zadaniem jest wycięcie z tych kartek choinek i połączenie ich z otrzymanym szablonem. Następnie oblepiają choinki zieloną bibułą i dowolnie przyozdabiają bibułą i papierem kolorowym.