„Bez pedanterii, życzliwie i ufnie widzieć w dziecku człowieka.”
Janusz Korczak
Człowiek jest istotą społeczną i do pełnego rozwoju potrzebuje innych ludzi.
Przebywając w grupie dziecko poznaje zasady, zwyczaje i reguły w niej obowiązujące. Ogromną rolę w uświadamianiu praw, przywilejów i obowiązków ma nauczyciel. Jego przykład i zaangażowanie w pracę wychowawczą, stosunek do dziecka, umiejętność rozwiązywania konfliktów – mają ogromny wpływ na kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania w grupie przedszkolnej. Nowe koncepcje pedagogiczne i psychologiczne zakładają, że dziecko jest niepowtarzalną indywidualnością z własnymi poglądami, zainteresowaniami, możliwościami i umiejętnościami. Sprawia to, że wychowawca musi zrezygnować ze swojej nadrzędnej roli na rzecz współpracy z dziećmi. Wyraża się ona w daniu dziecku możliwości takich zachowań, jak stawianie pytań, dziwienie się, proponowanie, samodzielne rozwiązywanie problemów.
Świadome nowych nurtów i kierunków wychowania przedszkolnego, poszukując rozwiązań i pomysłów do stworzenia programu wychowawczego naszego przedszkola, postanowiłyśmy wykorzystać doświadczenia i wiadomości zdobyte w czasie warsztatów prowadzonych przez edukatorów Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży „Przedszkolaki Krok Pierwszy” i „Przedszkolaki Krok Drugi”, w których brałyśmy udział.
Nasz program jest otwarty. Będziemy go modyfikować poprzez ewaluację, w miarę nowych doświadczeń praktycznych, jak i zdobytej wiedzy na różnych warsztatach i kursach.
I. Podstawy prawne systemu wychowania
W Ustawie o systemie oświaty z 7 września 1991r. ( tekst jednolity Dz. U. z 1996r. nr 67 poz. 329 z póź. zm.) czytamy:
- „Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa: kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Konwencji Praw Dziecka.”
- „System oświaty zapewnia dzieciom i młodzieży:
- prawo do wychowania i opieki odpowiednio do wieku i osiągniętego rozwoju;
- wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny.”
W Podstawie Programowej Kształcenia znajduje się zapis:
„ Przedszkole zapewnia opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa ...”
II. Cele programu wychowawczego:
Cele główne:
- Zapoznanie dzieci z regułami życia w grupie, wdrażanie do samodzielności i umiejętności współżycia w grupie;
- Zapoznanie dzieci z prawami i obowiązkami, światem wartości moralnych oraz koniecznością ponoszenia konsekwencji swoich czynów.
- Zapoznanie dzieci z symbolami narodowymi i tradycjami kulturowymi.
Cele operacyjne:
- dziecko nabywa umiejętności współżycia w grupie oraz potrafi podporządkować się ustalonym zasadom i regułom;
- ma ukształtowaną wrażliwość moralną;
- czuje się członkiem najbliższego otoczenia społecznego;
- rozumie potrzeby poszanowania drugiego człowieka, jego odmienności i indywidualności;
- ma ukształtowane poczucie odpowiedzialności za siebie i innych;
- uświadamia sobie konieczność ponoszenia konsekwencji swoich czynów.
Spodziewane efekty:
Chcemy ukształtować pokolenie:
- empatyczne, wrażliwe na potrzeby i krzywdę innych;
- rozumiejące konieczność poszanowania cudzej własności;
- ceniące wartości moralne;
- tolerancyjne, szanujące odmienność i indywidualność innych ludzi;
- posiadające umiejętność współżycia w społeczeństwie, zgodnie z przyjętymi normami;
- znające swoje prawa i obowiązki;
- posiadające umiejętność ponoszenia konsekwencji swoich czynów;
- rozumiejące konsekwencje kłamstwa dla siebie i dla innych;
- utożsamiające się ze swym krajem rodzinnym – Polską;
- znające symbole narodowe;
- szanujące tradycje.
III. Realizacja programu
Sposoby realizacji programu:
W stosunku do dziecka
Systematyczne oddziaływanie i kształtowanie postaw społecznych poprzez:
- rozmowy i dyskusje;
- rozwiązywanie konfliktów na drodze obopólnego porozumienia;
- czytanie opowiadań związanych z zachowaniami społecznymi;
- omawianie historyjek obrazkowych przedstawiających konflikty społeczne;
- stworzenie kodeksu właściwych zachowań współżycia w grupie oraz konieczności jego respektowania;
- ustalenie środków zaradczych stosowanych przy nie respektowaniu ustalonych zasad.
W stosunku do rodziców
- zorganizowanie dla rodziców spotkań z psychologiem i pedagogiem w celu uświadomienia konieczności ujednolicenia oddziaływań wychowawczych w domu i w przedszkolu;
- zapoznanie rodziców z programem wychowawczym Przedszkola Samorządowego nr 40 oraz zasadami i regułami przyjętymi przez dzieci i nauczycieli;
- zaopiniowanie programu przez rodziców;
- realizowanie przyjętego programu w domu przez rodziców;
- udział rodziców w zebraniach, spotkaniach indywidualnych oraz zajęciach otwartych.
W stosunku do nauczycieli
- prowadzenie zajęć koleżeńskich;
- wymiana koleżeńska scenariuszy zajęć;
- integracja nauczycieli podczas przygotowywania zajęć i opracowywania kodeksu zachowań;
- ujednolicenie oddziaływań wychowawczych wszystkich nauczycieli.
Formy pracy:
- zabawa organizowana i spontaniczna
- twórczość plastyczna i artystyczna dzieci
- dobór i przybliżanie odpowiedniej literatury dziecięcej
- organizacja imprez integracyjnych
IV. Ewaluacja programu
Analiza dokumentacji pedagogicznej:
- plany;
- zapisy w dziennikach;
- zeszyty obserwacji;
- obserwacje diagnozujące;
- ankiety ewaluacyjne dla nauczycieli.
Analiza dokumentacji współpracy z rodzicami:
- ankiety ( informacje o dzieciach);
- ankiety ewaluacyjne dla dzieci ( np. „termometr uczuć ) i rodziców;
- protokoły z zebrań z rodzicami;
- informacja zwrotna od rodziców;
- kronika przedszkola;
- strona internetowa – księga gości.
Analiza twórczości dziecięcej:
- plastycznej
- słownej
- muzycznej
- teatralnej.
V. Prawa i obowiązki przedszkolaka
DZIECKO MA PRAWO:
- Prosić o to, czego chce – ale nie wymagać tego
- Mieć i wyrażać swoje zdanie
- Postępować nielogicznie i nie uzasadniać tego
- Podejmować decyzje i ponosić ich konsekwencje
- Decydować, czy chce się angażować w problemy innych ludzi
- Nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć
- Popełniać błędy
- Odnosić sukcesy
- Zmieniać zdanie
- Do swojej prywatności
- Do samotności i niezależności
- Zmieniać się i korzystać ze swoich praw
DZIECKO MA OBOWIĄZEK:
- Postępować zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi, używać form grzecznościowych wobec osób dorosłych i kolegów
- Dbać o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz innych kolegów
- Starać się utrzymać porządek wokół siebie (sprząta zabawki po sobie itp.)
- Dbać o swój wygląd i estetykę ubrania
- Przestrzegać zasad współżycia społecznego, a szczególnie:
- okazywać szacunek dorosłym i kolegom,
- szanować wolność i godność osobistą drugiego człowieka
VI. Formy nagradzania zachowań respektujących ustalone przez dzieci i nauczycielki normy i zasady zachowania.
Dzieci młodsze:
- nagradzanie uznaniem i pochwałą
- nagradzanie przez sprawianie przyjemności dziecku przez nauczyciela lub kolegów w kontaktach indywidualnych lub na forum całej grupy
- darzenie dziecko szczególnym zaufaniem, np. zwiększając zakres jego samodzielności
- przywilej wykonywania prostych czynności wskazanych przez nauczyciela
- atrakcyjne spędzanie czasu, atrakcyjna zabawa w grupie wg pomysłu dzieci
- drobne nagrody rzeczowe, np. emblematy uznania.
Dzieci starsze:
- nagradzanie uznaniem i pochwałą
- nagradzanie przez sprawianie przyjemności dziecku przez nauczyciela lub kolegów w kontaktach indywidualnych lub na forum całej grupy
- darzenie dziecko szczególnym zaufaniem, np. zwiększając zakres jego samodzielności
- przywileje pełnienia dyżurów i wykonywanie innych czynności wskazanych przez nauczyciela oraz pełnienie obowiązków wobec grupy rówieśniczej
- atrakcyjne spędzanie czasu, atrakcyjna zabawa w grupie wg pomysłu dzieci
- drobne nagrody rzeczowe, np. emblematy uznania.
VII. Środki zaradcze w przypadku niestosowania się do ustalonych wspólnie zasad
Dzieci młodsze:
- kary naturalne – bezpośrednie następstwo winy ( zabawa wodą – mokre ubranie); pozwalamy dzieciom doświadczać w sytuacjach nie zagrażających bezpieczeństwu dziecka
- tłumaczenie i wyjaśnianie
- ukazywanie następstw postępowania, tłumaczenie dziecku, aby skłonić go do autorefleksji
- wyrażenie przez nauczyciela swojego smutku i zawodu z powodu zachowania dziecka.
Dzieci starsze:
- kary naturalne – bezpośrednie następstwo winy
- propozycje aktywności mającej na celu rozładowanie negatywnych emocji
- tłumaczenie i wyjaśnianie
- ukazywanie następstw zachowania, tłumaczenie dziecku, aby skłonić je do autorefleksji
- wyrażenie przez nauczyciela swojego smutku i zawodu z powodu zachowania dziecka
- czasowe odebranie przyznanego przywileju (np. utrata na jakiś czas funkcji dyżurnego).
VIII. Kodeks przedszkolaka obowiązujący w naszym przedszkolu:
- Wspólnie i zgodnie bawię się z dziećmi.
- Potrafię czekać na swoją kolej podczas zabawy.
- Szanuję cudzą własność.
- Wiem, że praca innych jest trudem, który należy szanować i tego samego oczekuję od innych.
- Do zabawy biorę tylko te zabawki, którymi teraz będę się bawić, a po skończonej zabawie odłożę je na miejsce.
- Bawię się tak, aby nie powodować zagrożenia i przykrości.
- Pomagam innym: młodszym i mniej sprawnym dzieciom.
- Próbuję samodzielnie rozwiązywać sytuacje problemowe, zgodnie z ogólnie przyjętymi normami.
- Stosuję formy grzecznościowe: proszę, dziękuję, przepraszam.
Zbiór norm i zasad obowiązujących
w Przedszkolu Samorządowym Nr 40
zamieszczonych w programie wychowawczym przedszkola
Reguły zachowań obowiązujące w naszym przedszkolu
Ustalony został „Kodeks przedszkolaka”, w którym zawarte są jednakowe dla wszystkich dzieci w przedszkolu normy, dotyczące:
- zachowania podczas posiłków,
- zachowania w łazience,
- zachowania w szatni,
- zachowania w sali,
- zachowania podczas pobytu w ogrodzie przedszkolnym,
- zachowania podczas wycieczek i spacerów.
Reguły zachowań obowiązujące podczas spożywania posiłków:
- Siedzimy w pozycji lekko pochylonej ku stołowi i łyżkę lub widelec spokojnie wkładamy do ust.
- Jemy w ciszy, tj. nie mlaskamy, nie rozmawiamy, gdyż rozmowa w czasie jedzenia może być przyczyną zadławienia.
- Jemy z niezbyt otwartymi ustami, powoli (szybkie zjadanie – połykanie jedzenia jest niezdrowe i nieeleganckie), każdy kęs dobrze gryziemy i żujemy.
- Sztućcami i innym sprzętem posługujemy się bezpiecznie i kulturalnie, według ustalonych wzorów.
- Odchodząc od stołu, cicho wstajemy i lekko odsuwamy krzesło, wychodzimy, zasuwamy krzesło i mówimy „dziękuję”.
Reguły zachowań w łazience
Mycie rąk:
- Podwijam rękawy, aby się nie zamoczyły.
- Moczę ręce, aby rozpuściło się trochę mydło, które usuwa brud.
- Trę namydlone ręce, by wytworzyć pianę tak, aby każdy palec był umyty.
- Płuczę ręce wodą, aby całkowicie spłukać pianę mydlaną.
- Zakręcam kran.
- Otrząsam ręce z wody nad zlewem, aby nie zamoczyć posadzki.
- Wycieram bardzo dokładnie dłonie i każdy palec oddzielnie.
- Na właściwym wieszaku zawieszam ręcznik.
- Odwijam rękawy i zapinam je (gdy ktoś ma kłopoty, prosi o pomoc kolegę lub panią).
Myjemy ręce:
- przed oglądaniem książek,
- przed posiłkami i po ich spożyciu,
- po wyjściu z toalety.
Pielęgnacja zębów:
- Do kubka wlewamy letnią, czystą wodę.
- 2-, 3-krotnie płuczemy usta.
- Na szczotkę wyciskamy pastę.
- Myjemy zęby okrężnymi ruchami, przypominającymi rysowanie małych kółek.
- Płuczemy jamę ustną kilkakrotnie wodą.
- Płuczemy dokładnie szczoteczkę i kubek.
- Wkładamy szczoteczkę do kubka do góry włosiem.
- Kubek ze szczotką ustawiamy w wyznaczonym miejscu.
Higiena potrzeb fizjologicznych:
- Korzystamy z toalety wyłącznie pojedynczo.
- Zawsze po sobie spłukujemy toaletę.
Reguły zachowań w szatni:
- Starannie układamy swoją odzież, buty ustawiamy równo na półce.
- Pamiętamy o kolejności zakładania odzieży przed wyjściem na podwórko (spodnie – jeśli są zmienne, buty, sweter, szalik, kurtka, czapka, rękawiczki).
- Po powrocie z podwórka, przed wejściem do budynku – otrzepujemy buty z piasku, błota, śniegu, a następnie wycieramy buty o wycieraczkę.
- Przy rozbieraniu się pamiętamy o kolejności zdejmowania odzieży (odwrotnie niż przy ubieraniu).
- Starannie składamy odzież i odkładamy na swoją półkę.
- Pamiętamy, aby pomagać kolegom, którzy oczekują pomocy.
Zasady zachowania się w sali:
- Nie biegaj po sali.
- Dziel się wszystkim.
- Mów umiarkowanym głosem.
- Graj uczciwie.
- Nie bij innych.
- Sprzątaj po sobie.
- Używaj słów: proszę, przepraszam, dziękuję.
Postaraj się nie mówić głośno:
- gdy inni cicho pracują,
- gdy inni się bawią,
- gdy czytamy i słuchamy,
- gdy inni są zmęczeni,
- gdy inni odpoczywają.
Kodeks przedszkolaka obowiązujący w naszym przedszkolu:
- Wspólnie i zgodnie bawię się z dziećmi.
- Potrafię czekać na swoją kolej podczas zabawy.
- Szanuję cudzą własność.
- Wiem, że praca innych jest trudem, który należy szanować i tego samego oczekuję od innych.
- Do zabawy biorę tylko te zabawki, którymi teraz będę się bawić, a po skończonej zabawie odłożę je na miejsce.
- Bawię się tak, aby nie powodować zagrożenia i przykrości.
- Pomagam innym: młodszym i mniej sprawnym dzieciom.
- Próbuję samodzielnie rozwiązywać sytuacje problemowe, zgodnie z ogólnie przyjętymi normami.
- Stosuję formy grzecznościowe: proszę, dziękuję, przepraszam.
- Wiem, że w przedszkolu jestem po to, aby nauczyć się wszystkiego, co będzie mi potrzebne w szkole.
Bibliografia:
- Folejewska R. Rośnij z Didasko Program wychowania przedszkolnego, Didasko, Warszawa 2001;
- Faber A., Mazlish E. Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzina, Poznań 2001;
- Gordon T. Wychowanie bez porażek.IW PAX, Warszawa 1999;
- Haug-Schnabel G. Agresja w przedszkolu. Jedność, Kielce 2001;
- Program szkoleniowy Przedszkolaki Krok Pierwszy, Przedszkolaki Krok Drugi .PFD i M;
- Shaw G.B. Karać to ranić;
- Rauschburg J. Lęk, gniew, agresja. WSiP, Warszawa 1993.